Ruat Hlah Uh

        Kan thupi kan zoh tikah ‘Ruat Hlah Uh” ti a siih  himi in zianghman ruahnak nei lo, ziang thil hman ruat bembem loih um ding kha a sawh duhmi a si lo. Zumtu pawl in kan kan ruah lo dingah Bible ih in simmi an um ih, kanmah le kanmah kan ruah awk lo dingih in zirhmi khal a um. Pathian thu in ruat hlah uh in timi pawl hi minung ih kan ruah hmang zetmi an si. Kan ruahmi hmuahhmuah hi Pathian ih huatmi an si ṭheh lo na’n Pathian in kan ruah dingih a duhlomi thil an um. Pathian in tuah in sian lomi a um vekin a ruah men khal in sian lomi thil an um.  Ruah in sian lomi pawl cu ziang an si pe? Baibal ih kan hmuh theimi pawl hmangin tarlang vivo sehla.

1. Kan Cahnak le Thazangin Kan Lian Tiah Ruat Hlah Uh.

(Curuangah kanmah ih cahnak le thazangin kan lian a si,

tiah ziangtik hmanah ruat hlah uh. Daan.8:17)

         Daanpeksalnak bung 8 hi Israel pawl Kanaan ram an luh hlan deuh ih Pathianih thucahmi a a si. Pathian in Israel mi pawl Izip ram ihsin a hruai suak ih a tiamcia mi Kanaan ram an thleng zik thlang. Israel mi pawl hi Izip ram ah zonzai zet in kum 400 sunglai sak dinhmun in an rak um. Cui dinhmun ihsin Pathian in a hruaisuak ih nelrawn ramcaar khalah harsatnak an tonmi um khal sehla Bawipa in a kut cak tampi a hmuh ter hai. Tu ah Kannan ram, ram ṭha, ram nuam an luh thlang ding tikah Pathian in phanmi a nei. Cucu ziang a si tile harsatnak hmun ihsin ram nuam an um tikah an harnak le Bawipa in kutcak an hmuhmi pawl theih hngil hahratin an mai thil titheinak ruangih ṭhanglian ah an ruat awk pang kei, timi kha a phang. Curuangah Kanaan ram an luh hlanah hi thu hi Pathian in thu ngai thlak in a cah ta.

         Ziangruangah Pathian in  hi tiih saza zetih thu a cah ta ti asile minung kan mizia hi Pathian in a  thei fiang tuk. Kan lian ih hngel hnget zetih kan um tikah puar thau hmang, Pathian theihngilh hmang le mah le mah rinsan aw hmang kan si zia a thei. Curuangah ‘Kanmah cahnak le thazangin kan lian a si tiah ruat hlah uh’ hman a ti men lo “ziangtik hmanah ruat hlah uh’ a ti. ‘Ziangtik hmanah ruat hlah uh’ timi cun kan dam sungah hi vek ruahnak hi veikhat te khal kan neih ding a duh in a duh lo lawlaw tinak a si. Hi thu hi tui san ih zumtu nang le kei hrang khalah Pathian ih thu cah a si. Pathian in thu in cah tikah cah ṭul dinhmun ih kan um ṭheu ruangah a si. Mi ṭhen khatih kan hman ṭheu mi cu innsang ah maw tawh awk caan a um tikah “Kei mai lo cawm cop, kan ṭuan ciami eitu, hmangtu hi khaw nan si” kan ti ṭheu. Hi ṭongkam hi zumtu ih kaa ihsin a suak dingmi a si lo lawlaw. Zumlotu pawl ih hman ding hmanah a duh um lo nasa. Zumtu in hi ṭongkam kan rak hmang pang a si ahcun Pathian thu in kan nun a pem lo nasa ti a fiang.

         Minung kan si ih Pathian in ṭuan dingin in sersiammi kan si. Hnaṭuan lo cun ei lo ding a si ko. Amahlawngte innsang tin hi kan dinhmun a bang aw lo ih dam lo nak ruangah maw, a ziang ruangah maw, kan innsang ah kanmah hi a ṭuantu bik, a hawl theitu bik le sum pai la luttu bik kan si thei. Inn sungsang ih ṭuan hawltu bik kan si tikah mah le mah lu bikih ret awk mai hi thil awl tak a si. Minung inkan tuah, kan ṭuan, kan hawl ko nan kan ngahmi pawl hmuahhmuah hi Bawipai’ thluasuah an si, Bawipai’ in pekmi an si timi hi zumtu pawl in kan theih ringring a ṭul. Tu lai kan san kan zoh tikah mino tete pawl ram dangah feh ih pum cawmnak hawl kan tam nasa. Kan chin ram ah tla cun mino hmuh ding tla kan mal zet. Himi ah kan hmuh le kan theih ṭheumi cu ziang a si tile, fa le mino ṭhaṭha pawl ram dangah fehin inn lam ah sum le pai an kuat ih innsang ah sumpai la luttu dinhmun an din tikah puar thau ih nu le pai thu khal ziangih rel nawn lo, innsang hi mai thuthu ih control hmang an um. Hiang hi Pathian thu theih lo ruangah a si. Pathian thu a theifiangtu pawl cun cu vek ruahnak an nei dah lo. Innsang ah ei hawltu bik le sumpai la tu bik an si hmanah Bawipai’ zarah Pathian in innsang cawmtu dingah in tuah, kan ṭuanmi parah Pathian in thluasuah in pe ti an thei fiangih Pathian hnenah lungawi thu an sim sawn, nu le pa, u le nau parah thu neih ṭekṭek duhnak khal an nei cuang lo. Thufim 10:22 ah ziang a ti?

“Bawipai ih thlusuahnak cu a lo liantertu a si,

hnaṭuan tamzet na ṭuannak in a lo lianter zuang lo” a ti.

         Hnaṭuan lo ding lam Baibal in in zirhmi a si lo, lennak hrampi cu Pathian thluasuah a si ti sawn in theihter duhmi a si. Pathian in kan ṭuan hlawh si cuanglo a thluasuah in co termi a um ko, asinan kan ṭuanmi par ihsin thluasuah in pekmi an tam sawn. A thupimi sawn cu kan ṭuanmi hi Bawipai’ thluasuahnak tello cun hlawhtlin a theih lo, Bawipai’ ruangah hlawhtlin kan si ti theih fuh ding kha  a si. Curuangah Bawipai thluasuah tamsin na dong a si ahcun Bawipai’ hmaiah tamsin kun aw. Piter in zanvar te’n sur a vorh nan pakhat hman a kai lo. Jesuh ih fial vekin li thuknak lamah a sur a vorh tikah nga tam ngaingai a kai ngah tikah Jesuh hmaika ah a feh ih a khuk a bil a si, ziangahtile a hlawhtlinnak hi Jesui’ ruangah ti a fiang tuk. Pathian thu inna nunnak a lo pem ngah a si ahcun na hlawhtlinnak in Pathian hmaiah a lo kun ter dingih Pathian thu ih pem lo mi na si ahcun an hlawhtlinnak in a lo puarthau ter ding. Kan thupi ih ṭhumawknak a simi Daan.8:17 dottu cang 18 nakah ziangin a ti?

‘Nan lehnak dingah cahnak huham a lo petu cu

Bawipa nan Pathian a si kha thei ringring uh’ a ti.

         Baibal sungah mai cahnak le huham ruangih lian le rori ih ruat aw kan hmuh theimi a um, amah cu Nebuchadnezzar a si. Ziangti’n a ṭong? “Zoh hnik uh Babilon a maksak zia hi! Ka khuapi ah ka tuah ih ka huham le ka cahnak, ka sunlawinak le ka maksaknak langter dingah ka din a si” tiah a ti (Dan.4:30). Hi ti vekih a ṭong tikah Pathian in a parah ziangvek thila thlen ter ti le siangpahrang rori ramsa thinlung a neih ter hram lakah ih kum sarih sung rori cawcang vekin hrampi a ei a si kha (Dan.4:33). Curuangah mai cahnak le thazang ruangih lian vekih ruahnak neih hi Pathian ih huat zetmi a si. Ziangahti le Kan mai cahnak le thazang ruangih lian ih ruah awknak cun hngalnak, puarthaunak, midang ziangih rel lonak, thuneih duhnak, Pathian dungtunnak tiang a suah ter thei a si. Curuangah zumtu cun hi bangtuk ruahnak hi ziangtik hman ah nei dah lo dingih Bawipai’ in cahmi a siih kan ngahmi ziang tinkim hi Bawipai’ zarah a si ti sawn hi cing ringring ding kan si.

2. Hlanlai Thuhla Lawng Ruat Hlah Uh

Sikhalsehla Bawipa in “Dunglam thil lawnglawng ngaihtuah hlah uh;

Hlanlai thuhla lawng ruat hlah uh. Isai.43:18

         Pathian in “Hlanlai thihla lawng ruat hlah uh” a ti tikah hlanhla cu hngilh bepbep ding, a ruah ih ruat lo lawlaw ding kha a sim duhmi a si lo. Pathian in profet Isaiah hmangin Judah mi pawl hnenah hi thu a sim tikah Judah mi pawl hi Babilon ah sal an tang ih beidong takih an um lai tak a si. Jehoiakim ih Judah siangpahrang a ṭuan laiah Babilon siangpahrang Nebuchadnezzar in a do ih a neh tikah Judah mi ziang maw ti zat sal ah a hruai. Babilon ah sal dinhmun in kum sawm sarih sung an tang (Jer.29:10). Kum sawn sarih cu tulai dinhmun ih kan ral a sile san khat rori a si. Cutikah Judah mi sal tang pawl cu a bei a dong nasa. Babilon mi pawl in zawtzet nakah an hmang fawn tikah an riah a sia, Zion ngai in an ruum. Cui an rummnak au Saam sungah kan hmu thei. “Babilon tiva kap ah kan to ih cutawkah kan ṭap,Zion kan ngai caan ahcun. Kan kiangih partiam kung parah, kan ṭingṭang pawl kan thlai ṭheu.In kaitu pawl in hlasak in fial; Anmah lung nuam tertu dingah: “Zion thu hla in in sahsak uh” an ti. Ziangtin so Bawipa ih hla cu, miphun dang ram ahcun kan sak thei ding?” Saam 137:1-4. Hi dinhmun ih an um tikah hlan lai thuhla ruat in: ‘Hlan ahcun sal kan tannak Izip ram ihsin Bawipa in in hruai suak ih, tipi sen kan tan, kan ral pawl kan neh ih Kanaan ram kan rak la si khawh maw’ tiin a liam cia caan thu lawnglawng an rel, hmailam ruahnaksak an nei nawn lo. A liam cia caan ih Pathian ih kut cak an ruah men kha Pathian ih duh lomi a si hran lo. Pathian ih duh lomi sawn cu a liam cia caan ih a kut cak langlawng rel ih hmailam hrangah Bawipapi kut cak beisei ding um nawn lo vekih beidong ih an um kha a duh lomi a si. Cumi a fengnak cu Isai.43:19 nakah “Thil thar kan tuah dingmi ṭha tein thlir uh:..Hramlak ram thingah lamzin ka tuah ding, cu tawkah nan hrangah tidai ka luang ter ding” tiah Pathian in a ti. Beidong zet le ruahnak ding um nawn lo dinhmun ih an din laiah Pathian in thilthar a tuah dingmi thlir ter a duh. A ra thleng dingmi an luatnak thu ropi zet cu Jeremiah in hi tiin an rak sim cia: “Tikcu a ra theng dingih “Izip ram ihsin Israel a hruaisuaktu a nungmi Pathian ih hminin’ tiah siat an ser nawn lo ding. ‘Cu-ai ah saklam ram le a minung a ṭhekdarhnak ram pawl ihsin Israel a hruai kirtu a nungmi Pathian ih hmin in’ tiah siat an ser sawn ding” a ti (Jer.23:7,8).

         Pathian in a sim cia vekin Persia in Babilon cu a run do neh ih Babilon cu Persia siangpahrang Sairas in a uk ih Sairas cun Judah mi pawl cu an mai ram ih kir siannak  thu a suah ngaingai. Babilon ihsin Jerusalem cu lam hla zet a siih a karlak ah peng 100 tluk lai nelrawn a um (David Guzik’s Enduring Word Commentary). Asinan Pathian cun Isaiah hmangin hramlak ramṭhing ah lamzinka tuah ding…nan hrangah tidai ka luan ter ding tiah a ti.  Babilon ihsin an suah tiak ramṭhing ih lamzin tuah theitu le ti dai luangter theitu Pathian in la, a hruai ih an ram teah thlengin Biakinn an sak leh sal.

         Zumtu pawl khal Judah sal tang pawl bangin harsatnak na men lo ruangah beidong zet ih kan um tikah hlan lai ih Bawipai’ kutcak le thil ti theinak lawnglawng rel in kan um ṭheu maw? Harsatnak ihsin Bawipai’ kut cak kan parih a langmi sim le rel hi cu thil sunglawi le man nei zet a si  ko nan tuih kan harsatnak ah beidong ih hmailam hrang Bawipai’ kut cak khal beisei thei nawn lo khop ih um in hlanlai ih a kut cak lawnglawng rek khal Bawipai’ duhmi a si lo. Hlan lai ih a kutcak in hmuh tertu Pathian in tu ih kan harsatnak khalah a kut cak in hmuh ter ding tiih hmailam hrang ruahnaknak kan neih ding kha Bawipai’ duhmi a si. Ramṭhing lak khalih lamzin tuah theitu Pathian hi tuini khal ah kan Pathian a siih tu ih kan tonmi harsatnak le hmaikhawpitnak khal ihsin lamzin in sial sak thei. Curuangah tui na dinhmun ah beidong in hlan lai ih Pathian kut cak lawnglawng rel rero hlah, ruat rero hlah. Pathian in hlan ih a kut cak lang ruat rero dingah a lo duhsak lo, cuhnak in hmailam hrang a kutcak beisei ding ah alo duhsak sawn a si. Himi zawn ah Paul ih ṭongkam vun tarlang sehla, “…..Ka dung lam ih a luanciami thil kha hngilhsan tahratin ka hmailam ih a ummi kha ban dingah ka dawh rero a si” tiah a ti ve ( Fil.3:13). Paul khalin dunglam thil hngilh sanmi a nei ih hmailam ih ruahsannak, dawh rero mi a  nei ti fiang tak in kan hmu thei.

3. Zohman ih An Ton Dah Lomi Harsatnak Ka Parah A Thlengce Tiin Ruat Hlah Uh.

Ka Duhdawtmi ka rualle uh, a harsa zetmi hniksaknak

nan tuar ruangah hin mangbangin um hlah uh; zohman ih an ton dah lomi harsatnak kan parah a thlengce ti in ruat hlah uh. 1 Pit.4:12

         Piter cakuat hi Asia Minor ih a ṭhekdarh aw mi zumtu pawl hnenih cakuat a si. Zumnak ruangih hremnak le harnak a tuartu pawl thangzang peknak ih a a nganmi ca a si. Zumtu pawl in harsatnak an tuarmi hi a roh zet. 1 Pit.1:7 nak khalah “harsatnak nan tuarmi cu nan zumnak a ngai maw ngai lo ti theihnak dingah a si. A siatheimi sui hman meisa in hniksak a si ṭheu” tiah a ti. Zumtu pawl in an tuarmi harsatnak hi a nasa zet nan mi dang ih tur dah lomi harsat vekih ruat lo dingah thazang a pe hai.

         Zumtu pawl kan parih thil thlengmi hi mi dang parih a thlengmi hnakin nasa ce in kan thei ṭheu. Natnak kan tuar khal le midang hnakih na cuang ce vekin kan thei ṭheu. Miṭhen khat cu midang hnakih tuar cuang, na cuang, zonzai cuang, harcuang ce si kan duh ṭheu, tu ih ka tuar vek hi midang (nannih) in tuar sehla la a thawhhman an tho lo ding ti vek ih ṭong hi kan hmang ngaingai. Baibal in fiang takih in simmi cu “zohman ih an ton dah lomi harsatnak kan parah a thleng ce tiin ruat hlah uh” a ti tikah kan tohmi pawl hi midang in an rak tong ve zo tihi a si. Jseuh in a dungthluntu pawl hnenah “Keimah ih dungthluntu nan si ruangah mi in an lo hmuhsuan, an lo hrem ih thuphan a phunphun an lo puh tikah mi thluasuak nan si…… Nan hlan ih profet pawl khal cubangtuk in hrem an tur zo” tiah a ti (Matt.4:11-12). Jesuh in a dungthluntu pawl in harsatnak an tuar ding ti a thei cia, Asinan cui harsatnak an parih a thlen tikah midang parih thleng dah lomi, an parah a thleng ce ih an ruah lonak dingah, nan hlanih profet pawl khal cubangtuk in hrem an tuar zo tiah Jesuh in a zim cia. Kan parih thil thlengmi hi midang parih thleng hnakih nasa cuang ih theihnak in ziang a suahpi thei ti asile beidonnak, thanaunak, Pathian dungtunnak, thilṭha lo tuah duhnak pawl a suahpi thei. Asinan kan tuarmi pawl hi midang khalin an tuar ve nan dungkir lo in an feh lan thei ti kan theih asile kan nunnak hrangah thazang nasa tak a si thei.

4. Keimah Ka Si Bik Tiin Ruat Aw Hlah Uh

Nanmah ih zawn nan ruah vekin midang ih zawn khal ruat ve uh.

Keimah ka si bik, tiin ruat aw hlah uh; hnaṭuan ṭukṭak tete ṭuan duhnak thinlung nei uh. Ka fim a si tiah ruat aw hlah uh. Rom.12:16

Paul in Rome khua ih a ummi zumtu pawl hnenih ca a kuatmi kan zoh tikah a fun khawm zet. Sual thu , rundamnak thu le zumtu nun tiang in a ngan tel. Rome 12 nak khal hi zumtu pawl in kan um dan ding a simnak a si. Paul in, keimah ka si bik tiah ruat aw hlah uh, a timi hi tui zun ih zumtu pawl khalin kan ṭul zetmi thu a si tiah ka ruat. Ziangahtile minung hi mah le  mah si bik ih ruat awknak nei hmang kan si. Hi thu thawn pehpar in Rome 12:3 nak khal ah, nan ruahawk ding hnakih sang deuh in ruat aw hlah uh, tiah a ti. Miih ziang ih in rel lo khal le mah le mah thungai tak ih ruat aw hmang minung kan si. Hi tawkih paul ina sim duhmi hi Pathian ih fa, van lammi kan sinak hi khawvelmi sinak hnakin niam sawn ah kan ret ding ti lam kha a sawh duhmi a si lo. A sim duhmi sawn cu mah lam sang zet ah ret aw ih midang ziangih rel lo, midang cu niam te ih retnak thinlung neih ding a si  lo zia a rel duhmi sawn a si. Mah le mah si bik ih ruah awknak hi ziang tik hmanah Pathian hnen ihsin a ra mi ruahnak a si dah lo. Hi bangtuk ruahnak cu Satan hnen ihsin a ra mi a si. Lucifer kha van ih a um laiah a sang bik ih ret awk duhnak thinlung rak nei hmaisa biktu a si.

Pathian thu ih kan mit a van ahcun tum ih theih awknak a hlo vivo ih mi fate kan si zia kan hmu fiang vivo. Paul khal mi thiam sang zet a si lo nan Jesuh thawn an ton awk tikah cun fate tak ta in a hmu aw. 1 Kor.15:9 ah “Kei cu tirhthlah lak ah a fate bik miangmo, tirhthlah ti tlak hman ka si lo” tiah a ti. Zumtu pawl ih kan ṭhelh ṭheumi cu thil pa khatkhat ah hlawhtlinnak kan hmu ih mi ih theih larmi dinhmun kan thlen tikah si bik, sang bik ih ruahnak kan nei mai ṭheu. Cu vek ih ruahawknak kan neih tikah hna ṭuan ṭukṭak tete ṭuan duhnak thinlung kan nei nawn lo ih mi dang ih ṭuan dingah kan ruat ṭheu. Paul cun hnaṭuan ṭukṭak tete ṭuan duhnak thinlung nei uh in ti. Fimthiam zirnak lamah sang zet kan thlen ruangah maw kan hmin a than ruangh maw, hruaitu pa khatkhat kan si ruangah maw hna ṭuan tenau ṭuan duhnak nei nawn lo ih bawi vekin kan um a si ahcun zumtu nun dan ding kan ṭhelh lellel tinak a si. Ṭuan ding han dang kan neih ruangih kan ṭuan lo mi cu thu dang va sisehla kanmah khalin in ti thei mai kan si laiah hna tenau deuh a si ruangih midang ṭuan ter pheet kan tum ahcun kan ṭhelh a si. Kan Bawipa Jesuh Khrih ih zawhmi lamzin, kan thlun dingah zohṭhim ding ih kan tantami cu, renmi si loin, riantu sinak lamzin a si.

Hi thu ah CKJV ih a ngan dan tarlang hrih sehla “Thil sangpi ruat lo in mi nauta pawl kha pawl sawn uh” tiah a ti. A tlun ih kan tarlangmi thawn a thu a bang aw lo deuh nan a thu feh phung cu a bang aw ko. Kanmah la kan mah si bik ih kan ruah awk tikah cun mi nauta pawl ih pawlkom ban lo ah kan ding ṭheu. Zumtiu pawl kan nunnak zoh fiang aw sal uh si, Pathian zangfahnak zarah mi pakhat, hmin nei kan hung si tikah mi zaran pawl kan hnenah hahdam te’n an um thei thotho maw? Miin kan dihhmun level ih an um ding hnakin kan mah sawn kan kiangih a ummi pawl dinhmun zirih um thiam ding kan si sawn. Leitlun ih zumlotu mi hmin thang taktak hman mi zaran pawl thawn za len takin kan kom aw thei an um a si ahcun kan nih zumtu pawl mi zaran ih biak harsa in kan um pang maw? Mi zaran pawl ih hmaisong zetmi le ziang ihsiarlemlotu kan si pang maw? Kan Bawipa Jesuh Khrih hnenah cun mi tanau bik khal an tlem ṭheh ti hi theih hngilh hlah uh si. Saam 138:6 ah “Bawipa cu a sang bik ah a um nain mi nauta pawl ih zawn a ruat” tiah a ti. Curuangah kan ruah awk ding hankih sang in ruat aw hlah uh si, Ka si biktimi ruahnak khal nei ding kan si lo, hnaṭuan ṭukṭak tete ṭuan duhnak nei in le mi nauta pawl thawn khal kom aw theitu zumtu nelum si zuam uh si.Cucu kan Baibal ih in zirh dan a si.

Pathian thu in ‘ruat hlah uh’ in ti mi pawl hi kan zoh tikah kan ruah hman hman zetmi thu lawnglawng an si. Kan ruah hman zetmi pawl an si tihi Pathian in a theih tuk ruangah hi vek ruahnak kan neih lonak dingah thu in cahmi pawl an si. Siartu nan zate’n Pathian in lo thluasuah cio hram seh.