CA ṬHEN KHAT

Sunday, August 12, 2018

The 5 Solas


          Kum zabi 16 laiih Prostestant Reformation Movement rung suakin Europe ram thuanthu a run ti danglam neh zet. Kawhhran ih a sulhnu khal tuisun ni tiang Khristian pawl in kan buaipi rero lai. Ziangruangah? Hi Reformation ropi zet hi mi tin ih theih lar Evangelical Movement leiltun pumhuap ih feh rero laimi  hmaihruaitu le a lungphun a si rualin hi ṭhangphawknak ropi zet hruaitu pawl le an sunmang pawl hi zir hliah tlak a si. A tlangpi thu lawngin zir tlang sehla. Leitlun ih movement tin in lam rak sialtu hi an neih ṭheu vekin Protestent Reformation Movement khalin a nei ve. John Wycliffe, John Hus, Jerome of Praque, Sarvonarola,Peter Waldo pawl hi meifar rak vangtu pawl cu an si. Dodal nal le
tiduhdahnak tinkim pahtlang in an zumnak Baibal hi phahsan duh loin theih tawp an rak suahnak hin ran duhum tak a run rah vivo. John Wycliffe le John Hus hi ralṭha tak ih Baibal leh hna rak ṭuantu an si. Hi caan laiah Kawhhran hi Baibal hi puithiam pawl lawngin an siarin an simfiang theinak an nei. Cucu Pathian thinlung “mi hmuahhmuah hrang Thuthangṭha” timi  a pialsan hla tuk ruangah hrinhronak nasa tak khalah tha thlah loih Baibal an rak letnak a si. Thih cilh ngam khop in ṭan an rak lak ih ruangah a lehhnu ah Baibal lettu pawl tampi a run hring suak. {Bible Soceity cu nehhnu khuapi ih dinmi a si}. John Hus phei cu dodalnak nasa zet a ton ruangah meisa ih ur that a si.

Martin Luther a rung suak ta!   : Catholic Kawhhran diklonak list ‘ The 95 Theses’ tiih theih lar a simi cu Wittenbert, Germany Kawhhran sangka lenglam ah Oct. 3331,5 ah ralṭha zetin a tar suak. Hihi Prostestant Reformation Movement hram thoknak ih pom  a si [http//www.christianity.com]. Hruaitu hmaisa pawl cu Matin Luther ( 1483-1546 ), Hulfreich Zuwingli ( 1484-1531 ), John Calvin ( 1509-1564 ), John Knox ( 1513-1572 ), pawl an si. Theologian, Thusimtu, Zirhtu, Thlacammi mi ropi taktak an si cio. Scotland bawinu Queen Mary rori khalin ‘John Knox thla cam hi cun kan khur ṭheu’ tiah a ti hngehnge. “Bawipa, Scotland ram hi i pek lo ding hnakin ka nunnak la mai aw” tiih Pathian ko tu leh Presbyterian Kawhhran Scotland ramih a lung ra phumtu khal a si.

Protestant Reformation lungphum panga pawl: Kawhhranin thil poimawh lo sawn a buaipi ih zumnak le zangfahnak ih kan co theimi rundamnak cu sumpai ih lei theih le thilṭha tuahnak ih co a theih ti zawngih zirhnak a fehpi ruangah Reformer hruaitu pawl cun Pathian Thutak hmangih her dik leh tuahṭhat tumin thih khal ṭihlo in ṭan an rak la. An ṭhumawknak lungphum panga pawl ( SOLAS 5 ) zohfeng a ngam/dawl nasa ih an hlawhtlinnak sanbik khal siin a lang. Cuang lungphum panga pawl cu:

1. Sola Scriptura     -  Pathian Thu lawng
2. Sola Fide              - Zumnak lawng
3. Sola Gratia          - Zangfahnak lawng
4. Solus Chritus      - Khrih lawng
5. Soli Deo Gloria   - Pathian sunlawinak lawng

1. Sola Scriptura- ‘Pathian Thu lawnghi thuneitu bik siseh’ tinak a si. Pathian Thu-Baibal hi kan zum danle kan ti dan tahfung hrangah thuneitu sangbik siseh’ ti hi an hngat awknak a si. ‘Thuneitu sangbik’ ti zawnte hi hminsin sehla. Harhtharnak a rung thlen tikah kan buai ṭheunak san cu Pathian Thu siloin kan tontehnak  (experience) sawn hi sang swn ih kan ret ṭheu ruangah a si. Mifim pawl le mithiam pawl ih ruahdan, an ‘theology’ hi Thlarau thianghlin thawkkhum ih pekmi, dik lo thei lo Pathian Thutak hnakin  sang sawn ih kan ret si kan buai ṭheu. Kan nun in cawm ih in zirhtu le in ṭhangharh ṭheutu Pathian Thutakhi sang bik ah kan ret vivo kei uh (2 Pit.2:20; Rom.15:4; 2 Tim. 2:16; Heb.1:1-2).

2. Sola Fide- (Zumnak lawngin). Sualih pilral zo minung pawl duhdawttu Pathian cun a duhdawt zetmi a Fapa ih thawinak zarah a lakin rundamnak in pe (Joh.3:16). In pekmi rundamnak cu a zumtu pawl in rundamnak kim an co (Efs.2:9). Kan ṭhat, kan thilṭha tuahmi le Kawhhran ih kan tel ve ruangah siloin Zumnak thawng lawngin fa si theinak kan nei (Rom.14:8-23).

3. Sola Gratia- ‘Pathian zangafahnak liolio ih rundam kan si’ tinak a si. Kan ni ih kan rak tuah vemi le kan felnak pawl cu Pathian hmaiah hnawnhne men an si (Isai.6:6). Hi rundamnak cu nan ṭuannak ruangih nan ngahmi a si lo, Pathian ih laksawng a si (Efs.2:9) timi hi kan kai hnget kei uh.Kan mah lam ih ṭan raklak hi kan tum ve ṭheu ih Pathian zangfanak maksak lawng hi kumkhua in kan suan dingmi si hramseh.

4. Solus Christus- ‘Jesuh lawng hi rundamtu, tinungtu, thuneitu a si’ tinak a si. Roman Kawhhran ih hotu bik cu Pope a siih, Mari le puithiam pawl fehtlangih Pathian biak hi ṭulin an thei. Reformer (Remṭhatu) pawl cun  ‘ Jesuh lawng hi hringmi pawl in  rundamtu (Tirh.4:12), Pathian ih minung kar lakih palai umsun (1 Tim. 2:5), kan puithiam sangbik a si an tiih midang zohmankan ṭul nawn lo tihi an sum uar zetmi a si (Heb.4:14-16).

5. Soli Deo Gloria- ‘Pathian sunlawinak hrang lawngah’ tinak a si. Curuangah nan ei ah siseh nan in ah siseh, ziangthil nan tuahmi kipah Pathian sunlawinak hrangah tuah uh (1 Kor.10:31). Ahmaisa bikah Pathian hi sunglawi bik ding a si ih cui sunlawinak cu zo hnen hmanah a pe lo ding (Isai.42:8). Kanni zumtu Amai sersiammi le a rundammi pawl khal Amai sunlawinak hrangih nung ding kan si zia hi a thar inkan thei sal kei uh. Herod khal miin an sunloih ih a siangpahrang tohkham ih a to lai ah khan Pathian hnenah sunlawinak a pek lo ruangah thihnak a tur a si kha (Tirh.12:21-23).


Ref. Kawhhran Beng, August, 2018, pgs.3-6