
tiduhdahnak tinkim pahtlang in an zumnak
Baibal hi phahsan duh loin theih tawp an rak suahnak hin ran duhum tak a run
rah vivo. John Wycliffe le John Hus hi ralṭha tak ih Baibal leh hna rak ṭuantu
an si. Hi caan laiah Kawhhran hi Baibal hi puithiam pawl lawngin an siarin an
simfiang theinak an nei. Cucu Pathian thinlung “mi hmuahhmuah hrang Thuthangṭha”
timi a pialsan hla tuk ruangah hrinhronak
nasa tak khalah tha thlah loih Baibal an rak letnak a si. Thih cilh ngam khop
in ṭan an rak lak ih ruangah a lehhnu ah Baibal lettu pawl tampi a run hring
suak. {Bible Soceity cu nehhnu khuapi ih dinmi a si}. John Hus phei cu dodalnak
nasa zet a ton ruangah meisa ih ur that a si.
Martin Luther a
rung suak ta! : Catholic Kawhhran diklonak list ‘ The 95 Theses’ tiih theih lar a simi
cu Wittenbert, Germany Kawhhran sangka lenglam ah Oct. 3331,5 ah ralṭha zetin a
tar suak. Hihi Prostestant Reformation Movement hram thoknak ih pom a si [http//www.christianity.com].
Hruaitu hmaisa pawl cu Matin Luther ( 1483-1546 ), Hulfreich Zuwingli ( 1484-1531 ),
John Calvin ( 1509-1564 ), John Knox ( 1513-1572 ), pawl an si. Theologian,
Thusimtu, Zirhtu, Thlacammi mi ropi taktak an si cio. Scotland bawinu Queen Mary
rori khalin ‘John Knox thla cam hi cun kan khur ṭheu’ tiah a ti hngehnge. “Bawipa,
Scotland ram hi i pek lo ding hnakin ka nunnak la mai aw” tiih Pathian ko tu
leh Presbyterian Kawhhran Scotland ramih a lung ra phumtu khal a si.
Protestant
Reformation lungphum panga pawl: Kawhhranin
thil poimawh lo sawn a buaipi ih zumnak le zangfahnak ih kan co theimi
rundamnak cu sumpai ih lei theih le thilṭha tuahnak ih co a theih ti zawngih zirhnak
a fehpi ruangah Reformer hruaitu pawl cun Pathian Thutak hmangih her dik leh
tuahṭhat tumin thih khal ṭihlo in ṭan an rak la. An ṭhumawknak lungphum panga
pawl ( SOLAS 5 ) zohfeng a ngam/dawl nasa ih an hlawhtlinnak sanbik khal siin a
lang. Cuang lungphum panga pawl cu:
1.
Sola Scriptura - Pathian Thu lawng
2.
Sola Fide - Zumnak lawng
3.
Sola Gratia - Zangfahnak lawng
4.
Solus Chritus - Khrih lawng
5.
Soli Deo Gloria - Pathian sunlawinak lawng
1.
Sola Scriptura- ‘Pathian Thu lawnghi
thuneitu bik siseh’ tinak a si. Pathian Thu-Baibal hi kan zum danle kan ti dan
tahfung hrangah thuneitu sangbik siseh’ ti hi an hngat awknak a si. ‘Thuneitu
sangbik’ ti zawnte hi hminsin sehla. Harhtharnak a rung thlen tikah kan buai ṭheunak
san cu Pathian Thu siloin kan tontehnak (experience)
sawn hi sang swn ih kan ret ṭheu ruangah a si. Mifim pawl le mithiam pawl ih
ruahdan, an ‘theology’ hi Thlarau thianghlin thawkkhum ih pekmi, dik lo
thei lo Pathian Thutak hnakin sang sawn
ih kan ret si kan buai ṭheu. Kan nun in cawm ih in zirhtu le in ṭhangharh ṭheutu
Pathian Thutakhi sang bik ah kan ret vivo kei uh (2 Pit.2:20; Rom.15:4; 2 Tim.
2:16; Heb.1:1-2).
2.
Sola Fide- (Zumnak lawngin). Sualih pilral zo minung pawl
duhdawttu Pathian cun a duhdawt zetmi a Fapa ih thawinak zarah a lakin
rundamnak in pe (Joh.3:16). In pekmi rundamnak cu a zumtu pawl in rundamnak kim
an co (Efs.2:9). Kan ṭhat, kan thilṭha tuahmi le Kawhhran ih kan tel ve ruangah
siloin Zumnak thawng lawngin fa si theinak kan nei (Rom.14:8-23).
3.
Sola Gratia- ‘Pathian zangafahnak
liolio ih rundam kan si’ tinak a si. Kan ni ih kan rak tuah vemi le kan felnak
pawl cu Pathian hmaiah hnawnhne men an si (Isai.6:6). Hi rundamnak cu nan ṭuannak ruangih
nan ngahmi a si lo, Pathian ih laksawng a si (Efs.2:9)
timi hi kan kai hnget kei uh.Kan mah lam ih ṭan raklak hi kan tum ve ṭheu ih Pathian
zangfanak maksak lawng hi kumkhua in kan suan dingmi si hramseh.
4.
Solus Christus- ‘Jesuh lawng hi rundamtu,
tinungtu, thuneitu a si’ tinak a si. Roman Kawhhran ih hotu bik cu Pope a siih,
Mari le puithiam pawl fehtlangih Pathian biak hi ṭulin an thei. Reformer (Remṭhatu)
pawl cun ‘ Jesuh lawng hi hringmi pawl
in rundamtu (Tirh.4:12), Pathian ih
minung kar lakih palai umsun (1 Tim. 2:5), kan puithiam sangbik a si an tiih
midang zohmankan ṭul nawn lo tihi an sum uar zetmi a si (Heb.4:14-16).
5.
Soli Deo Gloria- ‘Pathian sunlawinak hrang
lawngah’ tinak a si. Curuangah
nan ei ah siseh nan in ah siseh, ziangthil nan tuahmi kipah Pathian sunlawinak
hrangah tuah uh (1 Kor.10:31). Ahmaisa
bikah Pathian hi sunglawi bik ding a si ih cui sunlawinak cu zo hnen hmanah a
pe lo ding (Isai.42:8). Kanni zumtu Amai sersiammi le a rundammi pawl khal Amai
sunlawinak hrangih nung ding kan si zia hi a thar inkan thei sal kei uh. Herod
khal miin an sunloih ih a siangpahrang tohkham ih a to lai ah khan Pathian
hnenah sunlawinak a pek lo ruangah thihnak a tur a si kha (Tirh.12:21-23).
Ref.
Kawhhran Beng, August, 2018, pgs.3-6