Jesuh a suah ruangah...

          Jesuh suahnak thu in thuanthu a nei tam zet ih, ngai a nuam in kan hrang nun zirhnak hrangah a sunglawi hlei ce. Tu ah Jesuh a suah ruangih thil a cangmi lakah thil pathum kan zoh tlang ding.

1. Bawipai’ sunlawinak a lang

Bawipa ih vancungmi pakhat cu an hnenah a lang ih Bawipa ih sunlawinak cu an parah a rung tleu. An ṭih ngaingai; ( Luk.2:9 ). Thukam hlun lam kan zoh tikah Pathian hi a mi pawl hnenah phuang awk in lam a hruai hai. Noah hnenah phuangaw in lawng a tuah, Abraham hnenah phuang aw in miphun a din, Moses hnenah phuangaw in Israel pawl a hruai ih Moses ai awh ah Joshua a hril. Kanaan ram an thlen tikah thuṭhentu pawl hmangin a phuang aw ih cu ṭheh in Siangpahrang leh profet pawl hmangin a phuang aw. BCE 500 hnu ahhin Pathian ih phuansuah awknak hi hmuh ding a um nawn lo ih Jesuha suah tiang, kum 400 lenglo lai hi Pathian phuansuahawknak hmuh ding a um lemlo, curuangah hi caan hi caan reh ( Silent period ) ti ah kawh a si hngehnge. Cu vek ih caan reh a si hnu Jesuh a suah tikah Pathian cu a vancungmi hmangin a rung lang lehsal ih, Puithiam Zekhariah hnenah siseh, Mari hnenah siseh, Josef hnenah siseh, Tuu khal pawl hnenah a runglang sal. Curuangah JesuhKhrih a suahnak ah Pathian cu caanreipi daite'na um hnuah minung hnenah a phuang aw sal hi a sunglawi zetmia si.

          Luk.2:9  ih Bawipai sunlawinak runglangmi hi zo pawl hnenah a lang kan ti asile tuu khal pawl hnenah a si. Tuu khal hi  kan theih cio bangin mi dinhmun niam, mi nauta an si. Lei dan ih tlak leh tlak lo thu in kan zoh a si ahcun Bawipai sunlawinak co tlak minung an si lo. Asinan Bawipa cun a sunlawinak hi minau ta pawl hnenih lang ter dingah a ui lo. A va sunglawi em! Pathian cun a sunlawinak hi a tlak/phumi pawl hnen lawngah si lo in mi naute, mi dinhmunniam pawl hnen khal ah a lang ter duh. Rom.3:23 kan zoh asile  misual kan si vekin Pathian ih sunlawinak co ban kan si nawn lo, asinan a co ban nawn lo minung pawl hnenah Pathian in a sunlawinak a lang ter a si. kan zatein misual kan si ṭheh ih Pathian sunloihnak kan co baan lo.

            Minung sinak ih kan thlir tikah mi pakhatkhat in thil in dil ih kan pek ding tikah kan pek dingmi thawn a kaih aw awm tawk hrawng kan hril ṭheu. Mi ti hnuhni hnenah thil ṭha tuk ṭhen ding tla kan hrap a hria  ṭheu. Mi pi pa deuh pawl cu kan ti thei tawk thil ṭha deuh kan pe ṭhau nan mi tenau deuh ih kan ruahmi cu thil tenau deuh pek khal in awm in kan thei ih puhrun awknak kan nei lo. Pathian cu cu vek a si ve lo, a sunlawinak hi mi nauta,kan ni vek hnen ih lang ter ding khal hi a ui lo, hraphriatnak zianghman a nei lo, A hmin thangṭhat si ko seh.

2. Herod ih nahsiknak ( Matt.2:3-18)

          Nisuah lam mifim pawl kha Herod inn an thlen tikah Judah Siangpahrang dingih a suakmi naute khui ah a um ti an suh tikah Herod ih thin a ṭhawng nasa. A thin khal a har nasa, cu ticun puithiam upa pawl leh daan thiam pawl a ko khawm ih cui naute a hmuh thei dan ding thu hla a tawl rel. Mifimpawl khal cui naute nan hmuh asile i sim ve uh tiah faak zet in a cah hngehnge. Curuangah Herod nunnak ihsin kan hmuh theimi cu:

a) Mah lawng sangbik si duhnak: Herod hi Judea ram siangpahrang a si ih “ Judah mi pawl Siangpahrang dingih a suakmi naute khui ah a um” ti thu theih cu a nih hrangah cun cui hnak ih thu huat thlala a um lo ding. Amai singpahrang ṭuannak ih siangpahrang dang suak hi cu a ngai thei lo. Amai sungsuak ih Siangpahrang ṭuan nawn lo ih midang kut sung ih a thleng ding cu daiten um pi men ci a si lo.

          Zumtu ti aw mi si Herod ih thinlung vek nei hi mi ziang zat tak um kei maw? Pathian in dinhmundang/ṭha pakhatkhat ih in ret tikah mai pupa ro bang in mah lawnglawngih dinhmun ṭha luah lan tum hi a um thei. Zumtu inkan theih a ṭul zetmi cu Pathian in a sangbik, number 1 ah in ret ringring lo ti hi a si. Number 1 ih ih ret caan a um bang tukin number 4 lamih in ret caan khal a um ṭheu. Pathian in in ret dan ah kan lungkim lo ṭheu pang maw?

b) Ṭongkam ṭha thinlung ṭha lo : Herod cun naute a hmuh theinak dingah mifim pawl hnenah “Naute cu va hawl uh la nan hmuh a sile i sim ve uh, amah biak dingah ka feh ve ding” ti ah ṭongkam mawizet in a cah hai nan a thinlung ih tumtahmi cu naute that ding a si. Ṭongkam ṭha hi a poimawh zet rualrual in ṭongkam ṭha phen ih thang a um a si ahcun ṭihnung zet a si. Bible in ṭongkam ṭha hman ding cu in forhfial nasa, asinan thinlung thiangte thawn hman ding a si. Thinlung lam hmuah ralnam hun zerzer si ṭongkam ṭha hmang dungdo hi cu ṭih a nung.

c) Midang siat poi ti lo nak : Herod in mifim pawl in in bum ngah ti a theih tikah a thin a heng tuk lawm mam ih Bethlehem leh a kiangkap ih um mipa nauhak hmuahhmuah that ṭheh dingah thu a pek hai. Amah lawng a lal theinak dingah mi dang siatsuah poi tinak hi a nei lo lawlaw. Hi nun zia hi cu kan nih zumtu ih ti ding ci cu a si lo nasa. Mah hlawknak dingah midang siatral poi lo minung kan siah cun kan hma khua a pit lai dingti hi kan theih a ṭul. Pathian in mi dang hrangih mi thlawsuak si dingih in kawh mi kan si ih midang siatral tertu dingih in kawh mi kan si lo.

3. Bethlehem ih sunlawinak

       Bawipa in, “Maw Bethlehem Efratah, nang cu Judah peng ah khawfate bik pakhat na si nain na sungin Israel uktu ka suahter ding ( Mik.5:2 )

            Judah ram sungih a ummi Bethlehem, Judah ram khawpi pawl lakah hin a fate bik cu na si hrimhrim lo. Ziangah tile na sung ihsin hruaitu pakhat a suak ding ih, Ka minung Israel mi pawl a hruai ding,” ti a si ( Matt.2:6).

          Bethlehem hi a mai sinak ahcun khaw fate takte, khaw fate bik timi a si, hmansehla a faet bik cu na si hrimhrim lo ti lala. Hi thu umzia ahcun khua leh ram zwng ih thlir a si chcun a fate bik a si, asinan a sungih suak Jesuh ruangah fate bik a si nawn lo. A tumnak, ropit nak kha a khaw kauh leh kauh lo lam ah sin awn lo in a sungih a suakmi parah a ṭhum aw thlang. Kan ni khal leilam ih zohnak ah mi fate bik kan si ko ding nan kan sungih a ummi Jesuh ruangah mi thupi kan si. Lei leh van ih Siangpahrang hi kan sungah a um.

          Pathianin Bethlehem hi a ropit ruangah a hmang a si lo ih mi ropi Jesuh suahnak dingah a hmang a si sawn. Pathian in kan ropit,kan thupit tuk ruangah in hmang si lo in mi ropi Jesuh hrangah a hmanmi sawn kan si. Pathian in Behlehem hi a fatet ruangah Jesuh ih suahnak dingah a iai lo lawlaw. Kan mah lam ih santlaih lonak pawl hi Pathian ih iai tham a rak si lo. Kan dinhmin niam ruangah Pathian in in iai dingah kan ruaht pang ṭheu maw? Pathian in mi tenau a iai lo ih mi cungcuang pawl a ha heuh cuang lo. A duhmi a hmang a si sawn, mi ropi Jesuh hrangih hman dingah ropitnak a thlir lo.

          Bethlehem cu khaw fate takte a si ko nan tu ah cun kan theih lar emem ah a cang. Christian ta cun a thei lo kan um lem lo ding. Bethlehem hi ziang kan thei emem ti asile a sungih a suakmi Jesuh ruangah a si. Curuangah Bethlehem ih hmin thannak cu amah ah si lo in a sungih a suakmi Jesuh ah a ṭhum aw a si. Sunglawinak kan co ṭheumi pawl hi kan mah ruangah a si lo kan sungih a um tu Khrih ruangah a si. Amahlo in sunlawinak kan nei thei lo. Sunlawinak kanco tinte’n Pathian hnen ihsin kan comi a si ti mi hi kan theih hngilh lo dingmi a si. Cui thukan theih hngilh ni cu kan puarthau ni ah a suak ding. Bawipai ruangih sunlawi kan si ti thei tu in Pathian an sunloih ṭheu a si.

        Jesuh a suah ruangah Dinhmun niam tuukhal pawl in Bawipai' sunlawinak an co.

        Jesuh a suah ruangah Herod a thin a har, nahsiknak a nei.

        Jesuh a suah ruangah Bethlehemin sunlawinak a co.